Określenie Dzieci z Pahiatua dotyczy 733 polskich dzieci osieroconych przez zesłańców syberyjskich podczas II wojny światowej. W 1942 roku znalazły się wśród Polaków ewakuowanych z Armią Andersa z ZSRR do Persji. Wśród 43 tys. cywilów, którym udało się wtedy wydostać z sowieckiej ziemi, 20 tys. stanowiły dzieci. Ich rodzice umarli w sowieckich obozach pracy lub podczas wędrówki na południe ZSRR. Niektóre dzieci miały ojców, którzy zgłosili się do Armii Andersa.
Rząd Nowej Zelandii, na którego czele stał premier Peter Fraser, w 1944 roku zaprosił grupę 733 dzieci i 102 opiekunów do Nowej Zelandii. Na pomysł sprowadzenia grupy polskich sierot wpadła hrabina Maria Wodzicka, żona polskiego konsula w Nowej Zelandii. 1 listopada 1944 r. na amerykańskim okręcie wojennym General Randall dotarły do portu w Wellington w Nowej Zelandii. W Pahiatua został otwarty kampus dla dzieci i ich opiekunów. W latach 1944-49 funkcjonowało tu osiedle noszące nazwę: „Obóz Polskich Dzieci w Pahiatua”. O jego mieszkańcach mówiono „polskie dzieci z Pahiatua” lub „Pahiatulczycy”.
Rząd Polski na uchodźstwie początkowo pokrywał część kosztów utrzymania dzieci i opiekunów. Potem pełną odpowiedzialność za obóz przejęło nowozelandzkie wojsko.
Po zakończeniu wojny rząd w Warszawie chciał ściągnąć polskie dzieci do kraju. Nowa Zelandia zaproponowała wtedy, że zajmie się nimi aż do czasu, gdy dorosną i same zdecydują, czy chcą pozostać czy wrócić do Polski. Po konferencji w Jałcie tereny zamieszkałe przez dzieci przed wojną zostały wcielone do Związku Radzieckiego. Wracać więc nie było do czego.
Gdy Wojsko Polskie na uchodźstwie zostało zdemobilizowane, niektórzy żołnierze dołączyli do swych dzieci w Nowej Zelandii. W 1948 roku stworzyli Stowarzyszenie Polaków z siedzibą w Wellington.
Po ukończeniu polskiej szkoły podstawowej dzieci rozjechały się do gimnazjów nowozelandzkich. Starsze usamodzielniły się i zostały wysłane do prac zarobkowych.
Obóz Polskich Dzieci w Pahiatua zamknięto 15 kwietnia 1949 roku. Budynki i baraki zamieniono na przejściowe pomieszczenie dla bezpaństwowych wysiedleńców z byłych obozów pracy w Niemczech. W 1952 roku obóz ostatecznie zlikwidowano, a teren zamieniono w farmę.
Partnerzy projektu:
